Asperges
Tegenwoordig hoor je er niet zoveel meer van, maar vroeger stond het voorjaar in het teken van asperges. Bedden opbouwen, steken, sorteren, veel boeren hadden het er maar druk mee. Peter Loonen heeeft een heel lang stuk geschreven over hoe het er vroeger aan toe ging. Gelukkig heeft hij het ook ingesproken, dan kunt u lekker meelezen.
De foto's zijn door verschillende mensen gemaakt.
’t Witte goud uut Loën.
Zuutjes dòwde de zòn ’t duuster van de naacht án de kânt. ’t Urste licht viel ovver ’t dörp. De wekker ging tekier asof de bellekes d’r af mòsse. Vijf uur goêf ie án. Hanneke stiêt urre mins án. Harry vloog ovveraend, stapte uut bed, schoot ien zien werkbòks, trok zienen baazeroen ovver ziene kop en kloste de trap af. Ien de keuke viêt ie ’n paar sneeje mik en ’n paar laepels bòttermelk. Dornao nor de schop. Dor stônd zienen traktor mit de vierwielige wage d’r aachter al klaor. De wage was gelaaje mit alles wát d’r drek nuëdig was òp ’t veld. Det haj gisteraovend al allemól klaorgezet.
’t Was prachtig waer en onderweg nor ’t veld fantazierde Harry ovver de òpbrengst van vandaag. ’n Del kieste gevuld mit ’t witte goud oftewel ’n moie kwaliteit asperzjes.
Beej ’t veld ángekòmme bekeek ie zoëas iedere maerge de bedde. Toën hai ze mit zien asperzjesploeg wer strak òpgebouwd, ze lage d’r giëf beej en ge zaagt gen spierke drek. Det miêk ’t staeke van de asperzjes ’n stuk hendiger. Klokslag half zes kwame de urste staekers ángefietst. ’t Ware drie vróllie uut ’t dörp. Dees vróllie kwame al jaore beej Harry òp de plak. ’t Ware ervare krachte die ge ovver ’t vakkundig staeke van asperzjes niks mer wies hoefde te make. Ze viête ‘n kiesje en ’n mes van de wage en ginge drek án de gang, ieder ien ’n aege reej. Umdet ’t de laeste daag biëstig moi en waerm zòmmerwaer was liêpe de asperzjes hard. Dörum hai Harry mier perseniël nuëdig um de asperzjes de grônd uut te kriege vördet de zòn hoëg án de lòcht zuj staon.
Heej haj afgespraoke mit ’n stuk of wa jòng jònges die al vroeg klaor ware mit hun schól en wel ’n centje beej wón verdiêne. Alliën, die mennekes hán gen ervaring, ze hán nog nie iëne asperzje de grônd uut gekrege. Kiek zaei Harry naodet heej de jònges ’n asperzjemes en ’n kiesje ien de hând gedòwd haj, de kunst van ’t asperzjes staeke is um de asperzjes te ziên vördet die òw geziên hebbe. Dé kan noit zaei iën van die mökke. Jawel, zaei Harry, kòm hier mar es kiêke.
Kiek hier ziede ‘nne barst ien de zând. Dan wette det hier ‘nen asperzje umhoëg án ’t kruupe is en hier kiek, hier ziede ’n sort klaen dekselke op ’t bed. As ge zónnen barst of zón dekselke ziet dan kondigt det de kòmst van ‘n moi wit stilleke án. D’n asperzje stekt zoë gezet de kop òp. Ge mòt ze dus al ziên vördet ze d’r zien. Em ás ge nou zón moi dekselke ziet dan vruute vörzichtig mit òwe wiêsvinger links en mit òwe middelvinger, die gillie maej vör hiël iets anders wet te gebruuke, rechts van det höpke, vörzichtig umliëg en kumt d’n asperzje tevörschien. Dan kumt ’t echte staeke, ge vruut zóver det d’n asperzje de lengte het van det moie kiesje wat ik òllie net gegaeve heb. Ge pakt ’t stilleke mit òw linkse hând vörzichtig vâst en stekt mit ow rechtse hând d’n asperzje af en legt um ien òw kiesje. Ziede toevallig ‘ne linkspoët dan doede det natuurlek andersum. Let òp det ge ze nie afbrekt want stukke zien òp de veiling ’n stuk minder werd dan hiële asperzjes. Ás ge dè gedaon het hedde natuurlek ’n gat ien ’t bed. Det mòt wer dicht. Mit twië hând doede dan zând ien ’t gat wát ge opegevruut het en ge striekt mit òw aspergekiesje de zând wer moi glad.
Klaor is kees en òp nor ’t volgende barsje of dekselke. Zien ze al bovve de grônd dan is ’t nog mekkeleker. As ze bovve ‘’t bed uutstaeke mòtte ze gâuw gestoke werre want anders kriêge ze dör de zòn blâuwe köp en dan brenge ze ok veul minder òp. Dus jònges hoe witter hoe baeter en dörum staeke we zó vroeg meugelek um de zòn zo wennig meugelek kâns te gaeve te zörge vör blâuwe of zelfs gruune asperzjes want die brenge nóg minder òp. ’t Liêp lekker dieje maerge. De drie huusvrouwe uut ’t dörp werkte, ervare as ze ware, òp z’n baest. De schóljònge din ’t buute verwachting goêd. Ze vruutte d’n iëne nó d’n ândere steel wit goud uut ’t bed en miêke de gate wer netjes dicht. ’t Ging nog nie zó snel mar det kwaam wel wis Harry. Asperzjeprofessor Harry hoefde mar wennig ien te griepe. Hier en daor liête ze d’r maej enne staon en dor wiere ze dan dör Harry fijntjes òp geweze, want zoë vertelde heej zien lierlinge, hoe mier kilo’s dè ge stekt, hoe mier ik òllie betaal. Rônd ’n uur of âcht kwaam de vrouw van Harry ángefietst. Ze schudde vör iederiën ’n goei staerke tas koffie ien, nie van dieje slappen toelie wor ge de krânt dör kòst laeze. Ok haj ze nog ‘ne stapel bòtterams mit schenk en roggebroëd mitgebrocht. En as of det nog nie genoeg was, ware d’r ok nog bòtterams mit rietsuukerstroëp, dieje lekkere uut die gaele busse.
Toen de zòn al behuurlek staerk begos te werre ware ze allemól án ’t aend van hun laeste reej en nó ’n uurke of vier han ze vör diejen dag de asperzjes d’r uut. Harry was hiël tevreeje en heej mòs ok efkes stuute òp de jònges die vör ’t urst hán gestaoke dieje maerge, heej hai hiël ien ’t begin efkes mòtte smaele mar de jònges lierde snel en Harry was bleej mit al die extra hând. Van de vróllie vônt ie ’t mar hiël gewoën det ze ’t verrekkes goed gedaon hán, ze din det per slot van raekening al jaore. En zaei Harry, beejkòmmend vördiel van asperzjes staeke is det ge án ’t aend van ’t seizoen ok nog moi bruun ziet, al was det vör de kels anders dan vör de vróllie umdet beej de vróllie de zòn òp wa minder plátse moog kòmme. De volle kieste wiere gelaaje, d’n traktor gestart en Harry deej òp huus án. Thuus wiere de asperzjes zó gâuw meugelek ien ’t water gezet um ze koel te hâlde zoëdet ze nie zoêr zun werre want dan ware ze niks mer wert. Dor mòste zeker beej het waer biëstig goêd òp lette.
Dan mòsse ze ok nog zuuver òp maot gesneeje werre. Precies twiëentwintig centimaeter mòsse ze zien. Det gebeurde mit ’n òp maot gemakt kiesje en ’n goei brótmes. De afgesneeje stukke oftewel de ònderaende wiere apart gehâlde, die brochte ok nog wel wát òp, die ware nog goêd um goei soep van te make. En dan wer ’t water ien, um koel te bliêve. Naodet det allemól klaor was ging Harry efkes òp iën oër ligge. ’t Was tenslotte iedere maerge vroeg òpstaon. Ònder de hând verkôcht zien vrouw nog wá asperzjes zwart án minse die âchterum kwame.
’t Laeste waerk wiêr tegge d’n aovend gedaon. Dan wiere de asperzjes uut ’t water geháld en vörzichtig ien veiligkiesjes gedaon en dan nor ‘t dörp en nor de veiling gebrocht. ’t Woord veiling is hier wát ovverdreve. De tuinbouwvereniging zaat de urste jaore ien de noëdkerk án de Baansestraot. De urste asperjzes wiere dor ien de sacristie gesortierd. Die noëdkerk stônd nó d’n bouw van de neej kerk gewoën laeg. Ien de sacristie wiere de asperzjes òp ’n gewoëne toffel gelet en dör drie man gesortierd. Toen d’r miêr telers kwame verânderde dé gaûwaechtig.
Ien diezelfde noëdkerk kwame twië lange horizontale loëpende bânde te staon. Dor wiere de asperzjes òp gelet en gesortierd van de moiste, dubbel A extra nor dunne kròmme Ee-tjes âchteraan òp d’n bând. Det sortiere wier gedaon dör allerlei minse die ger ’n centje beejverdiende. D’r ware d’r die ’t huushaldgeld ánvulde, d’r wier vör ’n vakantie gespaard en ok wier d’r mennige neejen bròmmer beejèn gesortierd.
Nó ’n ántal jaore verplátste ’t sortiere zich nor ’n splinterneej veilinggebouw vör de tuinbouwvereniging án ‘t aend verder òp de Baansestraot, daor wor nòw auto’s en ánhangers gereparierd werre. Tijdes ’t sortiere van de asperzjes zwaaide Bertus dor names de tuinbouwvereniging de scepter. Maestal ging det sortiere prima mar af en toe, vöral as d’r veul geleverd wier, wier d’r maej wat lortsig gesortierd en as det gebeurde schoot det Bertus, de groëte vörganger van de tuinbouwvereniging, ònder de kuuf. Dan zette heej d’n bând stil, en begon biëstig te smaele, heej ging dan midde ien de loëds staon en riêp dan: “jonges”, heej miêk gen verschil tussen kels en vróllie, “kiek allemól hier” en heej liêt van alle sorte, van dubbel A-extra tot kromme, dunne Ee-tjes ’n vörbeeld ziên. Heej sloot af mit de woorde: “zoë mot det en nie anders”. D’n bând wier wer gestart, en iederiën was wer schaerp. Net as de sortierders dòchte det ze klaor ware ging d’r ‘nen diepe zucht dör de loëds. Dan kwaam d’r nog ’ne laten asperzjeboer mit n groëte perteej án zette. ’t Ware maestal dezelfde die òp ’t nipperke of net te laat kwame. Aegelek was det hiëlemól nie zó aerg, want de ure brochte tenslotte ’t geld. As ’t sortiere klaor was wiere de kieste gelaaje en nor de veiling ien Venlo gereeje. D’r wier zes daag ien de waek gesortierd. Òp zaoterdag ware de sortierders vreej, want dan kos d’r nie geleverd werre beej de veiling ien Venlo. Zoë herhálde de cyclus van staeke, koele, òp maot sneeje, levere en sortiere zich dag nó dag tot de 24ste juni, d’n dag van Sint Jan. Dan was ’t asperzjeseizoen officieel afgeloëpe.
Vör de sortierders was de laesten aovend ‘nen hiële speciale. Ze wiere dan uutbetáld. Det gebeurde alliën mar òp de laesten dag. Iederiën kreeg ‘nen envelop ovverhandigd mit de naam en ’t beejènverdiende kapitaal d’r òp. D’n aovend wier feestelek afgeslote beej Jo. De sortierders wiere traditiegetrouw getraktierd òp friet mit halve haan én appelmoes, ’n feestmaal vör diejen tied. ’n Diël van ’t verdiende geld wier maej ok nog gespendierd án ’n extra glaeske bier. D’r ware d’r ok âltied nog ’n stel die al wát van ’t verdiende kapitaal nor Maerselse kermis brochte.
Vör de boere betaekende det dat de messe en de kiesjes òpgeruumd kòsse werre. De asperzjes mòchte dan gón dörgroeie nor de bekende moie fiene gruûne struuk die waachte òp ’t volgende seizoen. Veul minse kosse tijdes d’n asperzjetied thuus of ien ’n restaurant geniete van ’t witte goud uut Loën.
Archief
Elk kwartaal hebben we een ander thema met bijbehorende teksten en foto's. Het thema heeft altijd betrekking op wat er leeft in Overloon, met foto's van Overloonse inwoners of dingen. Een thema gemist of nog eens iets teruglezen? In het archief wordt alles bewaard. Klik op één van de onderwerpen in de lijst om meer te zien en te lezen.- Oud en nieuw
- Ode aan Overloon
- Stoppen met roken
- Voetbal
- Het Gemeenschapshuis
- Overloners in den vreemde
- Winterkermis
- Overloons volkslied
- Taalonderzoek
- De tractor
- In de Hof
- Overloon en Vierlingsbeek
- Lente
- Overloon weet het
- Ik ben maar een smoking
- Er komt een kindje
- Zonnepanelen
- Schijt aan de grens
- Duivenmelkers
- SSS'18, in de schijnwerpers: voorstopper Lei
- Het klooster
- Lerarenstress
- kermis
- Waar is de kameel?
- Weer boven Jan...
- Rood-geel-groen
- Asperges
- Het blijft Overloon
- Het Pakhuis